Masallar, uzun bir günün ardından çocuğunuzu uykuya hazırlamanın en güzel ve en etkili yollarından biridir. Öte yandan masallar, birbirinden çok farklı iki dünyaya sahip olan çocuklarla yetişkinlerin ortak bir dilde iletişim kurmasını sağlayan mükemmel bir araçtır. Masal terapisi ise, bir çocuğun bilincini açacak ve çocukların çevrelerindeki dünyayla etkileşimini kolaylaştıracak harika bir yoldur.
Masal terapisi yöntemiyle çocuklar, yaşadıkları birçok korkudan, tiklerden, saldırgan davranışlardan, enürezisten (alt ıslatma) ve diğer birçok rahatsızlıktan kurtulabilir. Çünkü masal terapisi, sorunların köküne inmeyi sağlayan çok eski bir tedavi yöntemidir.
Her anne-baba, kendi çocuğunu yetiştirirken masal terapisi yöntemini kullanabilir. Uzmanlar tarafından kaleme alınan iyileştirici masallar da vardır. Fakat birçok durumda çocuğa ve yaşadığı soruna özel masal yazılması daha doğrudur. Masal terapisi hakkında bilgi sahibi olduğunuzda, çocuğun kendisinin, akrabalarının, arkadaşlarının ve hatta istenirse evcil hayvanlarının başrollerde olacağı masallar yazabilirsiniz.
Masalların İşlevsel Özellikleri
- Masallar, hem çocuklarda hem de yetişkinlerde duygusal iyileşmeye neden olabilir. Hayal gücünün de yardımıyla masallar, hem bilinci hem de bilinçaltını çok hızlı bir biçimde etkiler.
- İyi yazılmış bir metafor, masalın en önemli unsurlarından biridir. Çocuğun kazanmasını istediğiniz bazı davranışları ve ahlaki değerleri, masallar yoluyla öğretebilirsiniz.
- Masallarda, affetmek, diğer insanlarla ve dünyayla iyi ilişkiler kurmak, dostluk ve sevginin nasıl kazanılacağı, toplumsal hayatta insanların kendini aşama aşama nasıl geliştirebileceği anlatılır. Hayat yolculuğunda hangi zorluklarla karşılaşılabileceği ve bunların üstesinden nasıl gelineceği, dünyanın işleyişi, hayatta hangi değerlerin önemli olduğu, hayatın farklı dönemlerinde insanlarda ne gibi değişikliklerin meydana geldiği, masallarda konu edilir. Bu nedenle masallar çocukları hayata hazırlamanın en güzel yollarından biridir.
Masal Terapisi
Masal terapisinde kullanılan ana yöntemleri ele alalım.
1. Masal Anlatmak ve Yazmak
Birçok masal, çocukların ruh dünyasını güzelleştirir ve iyileştirir. Masal okurken çocuğun verdiği tepkileri daha iyi gözlemleyebilmek için, masalı okumak değil, anlatmak daha iyidir. Sitemizden seçeceğiniz masalları çocuklarınıza göre uyarlayıp, birkaç denemeden sonra ezbere alarak onlara anlatabilirsiniz.
Çocuğa masalı anlatırken arada kesip, “sence bundan sonra ne olmuş olabilir” diye sorarak onları masala dahil etmek, olaylara bakışını ve ruh dünyasını gözlemleyebilmek için uygulanabilecek bir yöntemdir. Yahut masalın sonunu çocuğun tamamlaması istenebilir. Bu, çocuğun bildiği bir masalda da uygulanabilir. “Sen olsan bu masalı nasıl anlatırdın/bitirirdin” diye sorulabilir.
Bunu yaparak, çocuğun duygu dünyası hakkında fikir sahibi olabilirsiniz. Size açıkça anlatamadığı birtakım sorunlarını, masal anlatırken dışa vurması büyük bir olasılıktır.
Bildiği bir masalı olduğu gibi anlatması istenen çocuğun, masalı olağanın dışında sonlandırması, anlatırken birden durup vazgeçmesi, bazı bölümlerde sesinin kısılması, yüksek heyecan belirtileri göstermesi, çocukta patolojik bir sorun olduğunun göstergesi olabilir.
2. Bir Masal Çizmek
Çocuğa masal anlattıktan veya kendisinin anlatması istendikten sonra, bu defa da ondan masalı resmetmesi istenir. Bu konuda geniş seçenekler sunabilirsiniz. Renkli kartonlar, oyun hamurları, kil, kum, çamur veya renkli boyaları kullanarak çocuğa masalı çizmesi söylenir. Çocuk masalı çizerken veya oyun hamuru/çamur vb. ile masalı yaparken, tüm duygu ve düşüncelerini dışa aktarır.
Burada çizimi görsel açıdan ne derece güzel veya çirkin yaptığının önemi yoktur. Çoğu zaman, çocuklar çok güçlü duygulara kapılırsa, çizimlerinde çeşitli canavarlar ortaya çıkar, koyu renkler kullanır ve ateş benzeri görseller çizer. Masalı ikinci defa anlattıktan sonra, yeniden masalı çizmesi istendiğinde, sakinleştiğini, daha açık renkler kullandığını görebilirsiniz. Masal terapisinin bu aşamasında, çocuğun endişe ve korkularından kurtulması amaçlanır ve oldukça etkilidir.
3. Bebek Yapmak
Bu masal terapisi yöntemi özel dikkat gerektirir. Hatırlayanlar olacaktır; çocukken bizler oyuncaklarımızı kendimiz yapardık. Kızlar bez parçalarından bebekler diker, çamurdan kap kacak yapardı. Ailelerimiz veya bizler bunu herhangi bir pedagojik bilgiye dayanarak yapmazdık. Ama bunları yaparken çok mutlu olurduk. Maden tellerinden, kargılardan, tahta parçalarından oyuncaklar yapmak beni çok mutlu ederdi.
Bebek yapmak, çocuklar için bir nevi meditasyon olarak düşünülebilir. Çünkü bebeğin dikilmesi aşamasında bir kişilik değişikliği meydana gelir. Ayrıca bebek yaparken çocukların konsantre olma yeteneği önemli ölçüde artar. Hayal gücü ve ince motor becerileri gelişir.
Bebek yaparken çocuk, psikolojide, yansıtma, değiştirme veya tanımlama olarak adlandırdığımız savunma mekanizmalarını kullanır. Sadece bebek dikmek başlı başına bir terapidir.
Sadece oyuncak bebek yapma süreci değil, aynı zamanda onu yönlendirme süreci de sorunu fark etmenize, üzerinde derinlemesine düşünmenize ve aynı zamanda en uygun çözümü bulmanızı sağlar. Bir oyuncak bebek yapmak çocuklarda, sinirsel gerginliği gidermeye yardımcı olur.
Özetle bebek dikmek, çocuğun kendi kendini iyileştirmesini sağlar. Masal terapisi içinde, en önemli adım bebek yapımıdır. Çocuğun, sizin yönlendirmeleriniz ve yardımlarınızla bebeği dikmesi sağlanmalıdır. Tabi bunun için 6-7 yaşın üstünde olması beklenir.
Çocuğa bebek yaptırırken;
- Sadece çocuğa odaklanın ve onunla konuşun.
- Düzgün bir diksiyonla, güçlü bir sesle ve net bir biçimde direktifler verin.
- Yapacağı bebeğin özellikleriyle ilgili onu konuşturun. Bu fiziksel veya duygusal özellikleri olabilir.
Bebek dikme sürecinde çocuklarda aşağıdaki durumlarda iyileşmeler görülür;
- Psikodiagnostik (zihinsel) gelişim
- Bilişsel ve duygusal iyileşme, gelişme
- Sosyal becerileri edinme
- Öz farkındalık geliştirme
- İletişim becerilerini geliştirme
- İnce ve kaba motor becerileri geliştirme
- İç çatışmayı çözme
- Korkuların önlenmesi veya korkularla baş edilmesi
- Aile ilişkilerini düzene koyma
- Kız ve erkek çocukların psikososyal kimliklerinin oluşumuna katkıda bulunma
Masal Terapisinde Teşhis
Çocuğun psikolojik durumunun teşhisi, belirli sorunları tanımlamanıza izin veren bazı masallar ve bebek yapımı yardımıyla gerçekleştirilir. Küçük yaş gruplarında masal anlatma/anlattırma teşhis koyma, masal çizdirme ise tedavi süreci olarak görülebilir. Daha büyük yaş gruplarındaysa bebek yaptırmak, başlı başına bir teşhis ve iyileşme sürecidir.
Özellikle ergenlerde ve büyük yaş gruplarında bebek yapmak, derinlerdeki sorunların ortaya çıkmasını sağlayabilir.
Çocuk bir hikaye veya masal anlatırken bilinçsizce düşüncelerini oyuncak bebeğin düşünceleri gibi anlatır. Deneyimlerini, yaşadıkları durumları bebeğe aktarır ve böylece yetişkinlere anlatır. Çocuklar genellikle kendilerini insanlarla özdeşleştirmezler. Kendilerini, bir masal karakteri veya hayvanla özdeşleştirme eğilimindedirler. Çünkü hayal gücü onlarda çok daha gelişmiştir.
Son olarak;
Masal terapisi sırasında, çocuğunuza soracağınız ilginç bazı sorular, onların iç dünyaları ve duygu durumları hakkında size ipucu verebilir. Bu nedenle masal terapisi uygularken onlarla konuşun ve yaşadığını düşündüğünüz sorunlarla ilgili dolaylı sorular sorun.
Masal terapisinin yetişkinler üstünde de uygulanabileceğini belirtelim.
Masal terapisi hakkında bir uzmana başvurabilir, ayrıca birçok kurumdan masal terapisi eğitimi alabilirsiniz.
Pedagog Ercüment Eşsiz