Masallar, çocukların hayal dünyasını ve kelime dağarcıklarını zenginleştiren, onları, zihinsel, duygusal ve fiziksel yönden geliştiren, toplumsal hayata hazırlayan önemli kaynaklardandır. Masallarla beslenen çocuklar, hem çocukluklarını güzel ve tatlı anılarla geçirme imkanına sahip olur, hem de geleceğe hazırlanır.
Masal bölümleri ve masal türleri, çocuklarına masal okuyan aileler veya küçük yaş gruplarıyla çalışan öğretmenler için merak konusu olabilir. Döşeme, serim, düğüm, çözüm ve dilek, bir masalın bölümlerini oluşturur.
Öte yandan masal denince birçoğumuzun aklına sadece tek bir tür gelir. Yani masal masaldır diye düşünürüz. Ancak masallar tür açısından 4’e ayrılır. Masallar hakkında merak edilen bu konuları, çocuklarına masal okumayı seven ebeveynler, okul öncesi öğretmenleri ve merak eden herkes için kaleme aldık.
Masal Bölümleri Nelerdir?
Masal bölümleri açısından daha önceleri, serim, düğüm ve çözüm olmak üzere 3’e ayrılıyordu. Fakat masalın bölümleri, konunun uzmanları tarafından sonradan 5’e çıkarıldı. Döşeme ve dilek de masalın bölümleri arasına eklendi.
- Döşeme Bölümü: Her masal bir tekerleme ya da deyimle başlar. Bu kısma masalın döşeme bölümü denir. Okuyucu masal dinlemeye hazırlanır. Masallarda gördüğümüz olağanüstülükler bu bölümde baş gösterir.
Örneğin;
“Evvel zaman içinde, kalbur saman içinde; pireler berber, develer tellal iken, ben anamın beşiğini tıngır mıngır sallar iken” diye başlayan masalları hepimiz biliriz. İşte bu bölüme, “döşeme” ismi verilir. Masala başlarken, pireler çoktan berber, develer tellal olmuştur. - Serim Bölümü: Masallarda döşeme bölümünden hemen sonra serim bölümü gelir. Bu bölümde, masalın kahramanları ve olaylar hakkında kısa bilgiler verilir.
Mesela;
“Devler ülkesinde, Mary isminde sevimli bir kız yaşarmış” gibi… - Düğüm Bölümü: Düğüm bölümü ise masalın en uzun ve detaylı bölümüdür. Masalda geçen olaylar, ayrıntılarıyla birlikte bu bölümde anlatılır.
- Çözüm Bölümü: Çözüm bölümüne tüm düğümler çözülür, masalda iyiliği temsil eden kahramanlarımız mutluluğa kavuşur. Masaldaki kötü karakterlerse ya cezalandırılır ya da iyi birer kişiliğe dönüşür. Masallarda mutlaka iyiler kazanır, kötüler kaybeder.
- Dilek Bölümü: Masalın sonunda iyi dileklere yer verilir ve masal bitirilir. Bu bölüme ise masalın son dilek bölümü denir.
Örneğin;
“Onlar ermiş muradına, biz çıkalım kerevetine” gibi.
Kerevet: Oturmak veya yatmak için tahtadan yapılmış yüksekçe sedir.
Masal Türleri Nelerdir?
Masal türleri dörde ayrılır. Bu dört tür ve özellikleri ise şu şekildedir;
- Hayvan Masalları: Karakterlerin tamamı hayvanlardan oluşur. Masal boyunca tüm olaylar hayvanların etrafında döner. Bu masal türünde hayvanlar insan gibi konuşturulduğu için olağanüstü başka karakterlere yer verilmez. Hint masallarının büyük bölümünde başrolde hayvanlar vardır. Yine fabllar da hayvan masallarına örnek olarak gösterilebilir. En bilinenlerinden biri, Bremen Mızıkacıları’dır.
- Olağanüstü Masallar: Olağanüstü masallarda, adından da anlaşılabileceği gibi günlük hayatta yaşanması mümkün olmayan olağanüstü olaylar söz konusudur. Olağanüstü masallar mekan olarak, Kaf Dağı’nda, yerin yedi kat altında, bulutların üstünde geçer.
- Gerçekçi Masallar: Gerçekçi masallarda olağanüstü olaylar olsa bile kahramanlar gerçek hayattan seçilir. Gerçek masalların kahramanları, padişah, prens, prenses, yoksul bir adam, bir tüccar veya harami olabilir. Gerçekçi masalların olayları gerçek hayatla örtüşebilir.
Keloğlan masalları, gerçekçi masallara en güzel örneklerdendir. - Zincirleme Masallar: Zincirleme masallar hayal ürünü sonucu ortaya çıkan, olayların birbirine bağlanarak aktarıldığı masal türüdür. Olağanüstü masallarda, tekerlemeler ve olağanüstü kahramanlar pek yoktur. Kahramanlarımız genellikle zeki ve komik karakterlerdir. Zincirleme masallar, çocukların en çok sevdiği masal türlerinden biridir.
Masal bölümleri ve masal türleri hakkında sıklıkla merak edilen temel bilgileri anlattık. Sitemizde yer alan birçok türden masalı çocuklarınıza veya öğrencilerinize okumak için, “masal oku” linkine tıklayabilirsiniz.